Rầy là một loại côn trùng chủ yếu gây bệnh cho cây lúa trên toàn Châu Á. Chúng đã và đang gây ra tổn thất hàng trăm triệu Mỹ kim hàng năm và ảnh hưởng đến an ninh lương thực toàn khu vực tiêu thụ gạo.
Viện nghiên cứu lúa gạo Thế giới ( IRRI) đã nghiên cứu kế hoạch hành động nhằm giúp các quốc gia tránh dịch rầy . Kế hoạch này nhằm giúp phát triển cây lúa, giãm thiêu việc sử dụng thuốc trừ sâu sai phương pháp và phục hồi môi trường sống đa dạng sinh học tự nhiên.
IRRI
VIỆN NGHIÊN CỨU LÚA GẠO QUỐC TẾ
RẦY : CÔN TRÙNG GÂY THIỆT HẠI NGHIÊM TRỌNG
Kể từ năm 2004, nhiều nước Châu Á đã phải nếm trãi khó khăn do dịch rầy mang lại cho cây lúa.
Tại Trung Quốc, rầy đã làm thiệt hại khoảng 1 triệu tấn lúa mỗi năm. Năm 2005, thiệt hại khoảng 2,8 triệu tấn lúa. Hai năm 2005 và 2006, nhiều đợt dịch rầy nâu đã khởi phát ở Nhật Bản và Hàn Quốc.
Năm 2007, Việt Nam đình hoãn việc xuất khẩu gạo bởi những tổn thất sản lượng do rấy gây ra. Và những trận dịch rầy nâu kéo dài ở Indonesia đã gây ra những tổn thất nghiêm trọng cho hàng trăm ngàn hec ta lúa vào năm 2008.
Năm 2009, dịch rầy cùng với vi khuẩn gây bệnh đã bùng phát mạnh mẻ tại trung phần Thái Lan, miền nam Trung Quốc , miền bắc Việt Nam và Indonesia. Từ năm 2009 đến 2011, hơn 3 triệu hec ta lúa đã bị ảnh hưởng nặng gây thiệt hại hơn 1,1 triệu tấn lúa, với kim ngạch xuất khẩu hơn 275 triệu Mỹ kim.
Lúa ở Nam Á bị nhiễm vi rút gây bệnh do rấy lưng trắng truyền sang, ban đầu đã lan sang đồng bằng song Hồng và sau đó lan tỏa đến miền nam và miền trung Việt Nam. Năm 2009, ước tính đã có hơn 300.000 héc ta đã bị ảnh hưởng nặng ở Trung Quốc và Việt Nam. Hơn 6.500 héc ta đã bị mất trắng. Ngày nay, vi rút gây bệnh đã lan sang đến Nhật Bản.
Cách sử dụng thuốc trừ sâu đúng cách :
Dịch rầy không phát triển đồng loạt ở mọi nơi. Nếu một điểm nào đó trên cánh đồng xuất hiện một số lượng lớn rấy , bà con nên thực hiện các biện pháp sau đây :
- Không xịt thuốc diệt rầy ngay. Chờ từ 10 đến 15 ngày sau khi rấy xuất hiện và tìm ổ trứng rầ
- Nếu trứng rầy quá nhiều, hãy lập tức sử dụng thuốc đặc biệt kiểm soát quá trình sinh trưởng của trứng rầy như hợp chất của bupr Cố gắng xịt vào ổ rấy ở gốc lúa, đừng xịt vào ngọn lúa.
- Không nên sử dụng các loại thuốc diệt sâu bệnh phổ rộng như pyrethroids hoặc organophosphate vì nó gây hại cho ong và các loại thiên địch khác.
Thuốc trừ sâu rầy được làm từ nhiều loại hóa chất khác nhau bởi nhiều thương hiệu khác nhau. Bà con nông dân nên đọc kỹ thành phần của từng loại thuốc được ghi trên nhãn sản phẫm để có thể chọn lựa và sử dụng từng loại thuốc một cách hiệu quả nhất.
Nhóm thuốc | Thành phần chủ yếu | Tác dụng | Sử dụng cho ruộng lúa |
Carbamates | Fenobucarb | Kiểm soát trứng côn trùng | |
Growth regulator | Buprofezin | Tác dụng trực tiếp lên trứng côn trùng | Xịt vào gốc lúa để diệt trứng rầy |
Pyrethroids | Cypermethrin | Phô tác dụng rộng | Không sử dụng |
Deltamethrin | Phô tác dụng rộng | Không sử dụng | |
Organophosphates | Chlorpyrifos | Phô tác dụng rộng | Không sử dụng |
Macrocyclic lactones | Abamectin | Phô tác dụng rộng | Không sử dụng |
NGUYÊN NHÂN CỦA SỰ BÙNG NỔ DỊCH RẦY
Nguyên nhân chủ yếu gây ra đại dịch rầy là do con người phá vở sự cân bằng sinh thái của môi trường nông nghiệp.
Rầy di chuyển xa chủ yếu nhờ vào gió. Ở những khu vực lúa có sự cân bằng sinh thái tốt, số lượng rầy bị hạn chế nhờ vào vai trò của thiên địch như nhện, côn trùng ăn thịt, ăn trứng rầy và côn trùng ký sinh lên trứng rầy như trứng ong. Khi chủng loài và số lượng các loại thiên địch bị giãm thiểu do chúng ta sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sai và tùy tiện, rầy phát triển nhanh chóng trở thành đại dịch hại lúa.
Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng cách : Nguyên nhân chính dẫn đến các loại thiên địch bị biến mất là do chúng ta sử dụng các loại thuốc trừ sâu lá không đúng và vượt liều lượng chỉ định với các loại hóa chất độc hạitrong giai đoạn đầu của cây lúa ( khoảng 40 ngày đầu). Số lượng rầy tăng gấp khoảng 10 lần trên những ruộng lúa sử dụng thuốc trừ sâu như vậy.
Tránh xịt thuốc sâu, đặc biệt là các loại có tác dụng phổ rộng giúp duy trì ong và các loại thiên địch khác, duy trì sự cân bằng sinh học là giải pháp tốt để kiểm soát đại dịch rầy.
Cũng còn biết thêm rằng thuốc trừ sâu không tiêu diệt được trứng rầy, do vậy trứng rầy sẻ phát triển mạnh mẽ sau đó trong một môi trường không có sự kiểm soát của thiên địch.
Sử dụng phân bón quá mức cần thiết : Sử dụng phân đạm quá dư sẻ giúp rầy và trứng của nó có điều kiện hấp thụ và phát triển nhanh chóng thành đại dịch.
Tăng vụ : Khi tăng từ 1 vụ lên 2 vụ rồi 3 vụ lúa trên năm, chúng ta cũng đã góp phần tạo điều kiện để rầy phát triển nhanh chóng thành đại dịch nhờ nguồn thức ăn dồi dào luôn có sẵn trên đồng ruộng.
Rầy kháng thuốc, giống : Rầy nhanh chóng thích nghi với các loại giống kháng rầy đặc biệt là ở những vùng trồng một loại giống với diện tích lớn và chúng cũng nhanh chóng kháng các loại thuốc trị rầy. Ở nhiều vùng của Trung Quốc, đã ghi nhận được rầy kháng đến 200 loại thuốc bảo vệ thực vật.
Sự hợp tác, nổ lực của cộng đồng – Cách hiệu quả chống đại dịch rầy :
IRRI kêu gọi cộng đồng cùng chung tay chống đại dịch rầy thông qua việc thực hiện kế hoạch hành động như sau :
Chính phủ : Ban hành các hướng dẫn và quy định cụ thể giúp nông dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách và đúng liều lượng hướng dẫn trong sản xuất lúa.
Các doanh nghiệp : Chấp hành các quy định của Chính phủ và tiên phong trong việc giãm thiểu đưa ra thị trường các loại thuốc bảo vệ thực vật phổ rộng, nhằm giúp tái lập sự đa dạng sinh học và cân bằng môi trường sinh thái, tạo điều kiện để thiên địch kiểm soát rầy.
Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng xã hội : Tuyên truyền phổ biến cách thức sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách nhằm giúp phục hồi sự cân bằng môi trường sinh thái.
IRRI sẻ không ngừng nghiên cứu và phổ biến các biện pháp hữu hiệu nhằm giúp bà con nông dân kiểm soát hữu hiệu đại dịch rầy trong sản xuất lúa.
KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG NHẰM GIÃM THIỂU TÁC HẠI CỦA RẦY LÊN CÂY LÚA Ở CHÂU Á
Phục hồi sự đa dạng sinh học và cân bằng môi trường thông qua :
- Trồng hoa dọc bờ ruộng để phát triển các loại thiên địch chống rầ
- Phơi đất 1 tháng sau thu hoạch và xuống giống đồng bộ.
- Thống nhất quy trình canh tác chuẩn mực : ví dụ như không xịt thuốc trừ sâu trong 40 đầu sau khi xuống giống nhằm giúp duy trì thiên địch giúp hạn chế sâu rầ
- Sử dụng trên diện rộng các giống kháng sâu rầy hữu hiệu mới và tránh sử dụng cùng một loại giống hai năm liên tục nhằm tránh rầy miễn dịch với giố
Đề ra các quy định về việc tiếp thị và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật :
Quy định về thuốc trừ sâu : Chính phủ và chính quyền địa phương đề ra những quy định cụ thể cho sản phẫm và nguyên liệu sản xuất thuốc trừ sâu.
Hạn chế thuốc sâu : Chính phủ ban hành danh sách hạn chế và cấm thuốc bảo vệ thực vật, đặc biệt là những loại thuốc chứa thành phần như : cypermethrin, deltamethrin, abamectin, or chlorpyrifos.
Kiểm soát đại lý thuốc bảo vệ thực vật : Kiểm soát chặt chẻ việc bán hàng giả, hàng cấm sử dụng và chưa qua kiểm định cấp phép, đồng thời phổ biến sâu rộng việc áp dụng biện pháp tổng hợp kiểm soát sâu bệnh và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách.
Tập huấn Đại lý thuốc bảo vệ thực vật : Quy trình sử dụng đúng cách thuốc bảo vệ thực vật : các sai sót nên tránh, sử dụng đúng thuốc, đúng bệnh, đúng loại bình xịt và cách xịt, và hạn chế xịt ngừa, cũng như xịt thuốc có phổ diệt rộng.
Theo IRRI